Prawo jazdy i oznaczenia, które powinien znać każdy kierowca

W prawie jazdy odnotowano, jakiego rodzaju pojazdy możesz prowadzić (kategorie), na jaki okres został wystawiony dokument czy który organ go wystawił. Na awersie umieszczone jest imię i nazwisko oraz PESEL kierowcy, data wydania i numer prawa jazdy.

Na rewersie znajdują się wszystkie dodatkowe oznaczenia i symbole, które odnoszą się np. do ograniczeń związanych z wadami wzroku czy słuchu. Nie wszystkie jednak mówią o specjalnych wymaganiach względem kierowcy. Część z nich odnosi się do specjalnych uprawnień posiadacza prawa jazdy.

Prawo jazdy - co to za dokument?

Prawo jazdy jest dokumentem niezbędnym, aby poruszać się po drogach samochodem, motocyklem, ciężarówką oraz innymi pojazdami mechanicznymi. Potwierdza on, że uzyskałeś odpowiednie uprawnienia – przeszedłeś przez szkolenie, zdałeś egzamin teoretyczny i praktyczny.

Prawo jazdy pozwala na zidentyfikowanie:

• kierowcy,
• jego statusu,
• uprawnień,
• ewentualnych ograniczeń związanych z prowadzeniem pojazdów mechanicznych.

Jak wygląda polskie prawo jazdy?

Nowy wygląd blankietu obowiązuje od 4 marca 2019 roku. Dokument ma formę karty, jest zbudowany z wielowarstwowego poliwęglanu – warstwy zewnętrzne są przezroczyste, wewnętrzne nieprzezroczyste, tło ma kolor różowy. Na karcie zostały nadrukowane elementy graficzne, zabezpieczające, naniesiona jest również fotografia kierowcy.

Na awersie dokumentu znajdują się następujące informacje:

• 1. Nazwisko;
• 2. Imię;
• 3. Data urodzenia;
• 4a. Data wydania prawa jazdy;
• 4b. Data ważności prawa jazdy;
• 4c. Nazwa organu, który wystawił dokument;
• 4d. PESEL;
• 5. Numer prawa jazdy;
• 7. Podpis posiadacza dokumentu;
• 9. Oznaczenie kategorii posiadanych uprawnień.

Na awersie znajduje się również fotografia kierowcy (6) oraz element zabezpieczający – w prawym dolnym rogu znak graficzny i pomniejszona fotografia. W lewym górnym rogu dokumentu umieszczono symbol PL wpisany w okrąg 12 żółtych gwiazdek na niebieskim tle.

Porównaj ceny OC i AC

Na drugiej stronie (rewersie) znajduje się miejsce oznaczone liczbą 13, które służy do umieszczania ewentualnych wpisów przez organ wydający prawo jazdy. Poniżej umieszczony jest kod kreskowy oraz znaki alfanumeryczne odzwierciedlające dane zawarte w kodzie.

Po prawej stronie, wzdłuż krótszego boku, znajduje się legenda. W centralnej części widoczna jest tabela (19 wierszy, 4 kolumny), w której zapisuje się:

• symbole posiadanych kategorii prawa jazdy,
• daty ich wydania i ważności,
• ograniczenia (w polach oznaczonych liczbą 12).

Przy każdej kategorii uprawnień umieszczono również grafikę przedstawiającą dany typ pojazdu.

Wypowiedź eksperta

Prawo jazdy zostało przygotowane zgodnie z przepisami Rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 2 sierpnia 2012. Wzór dokumentu został szczegółowo opisany w Załączniku nr 1.

Natalia Tokarczyk-Jarocka, Specjalista ds. ubezpieczeń komunikacyjnych

Co można wyczytać z prawa jazdy?

Prawo jazdy służy głównie identyfikacji kierowcy, dlatego znajdują się na nim dane osobowe (imię, nazwisko, PESEL) oraz zdjęcie. Ważną informacją jest okres ważności dokumentu (wiadomo, kiedy niezbędna jest wymiana prawa jazdy) oraz wykaz uprawnień, które zdobył kierowca.

Na prawie jazdy znajdują się oznaczenia poszczególnych kategorii wskazujące, jakie pojazdy może prowadzić posiadacz dokumentu.

Zainteresuje Cię też: Prawo jazdy A, A1, A2 i AM – czym się różnią?

Kategorie prawo jazdy - oznaczenia każdej z nich

• AM – motorower, czterokołowiec lekki (quad) oraz te pojazdy połączone z przyczepą; prawo jazdy można uzyskać po ukończeniu 14 lat;
• A1 – motocykl o pojemności silnika do 125 m3, mocy do 11 kW, motocykl trójkołowy o mocy do 15 kW, pojazdy z kat. AM oraz wszystkie wymienione w połączeniu z przyczepą; prawo jazdy wydawane osobom, które ukończyły 16 lat;
• A2 – motocykl o mocy do 35 kW i stosunku mocy do masy własnej do 0,2 kW/kg, motocykl trójkołowy o mocy do 15 kW, pojazdy z kat. AM oraz wymienione w połączeniu z przyczepą; uprawnienia dla osób po 18 roku życia;
• A – każdy motocykl; uprawnienia może zdobyć osoba w wieku 20 lat, jeśli od co najmniej 2 lat ma prawo jazdy A2 lub osoba w wieku 24 lat, jeśli nie spełnia tego warunku;
• B1 – czterokołowiec duży, pojazd z kat. AM; uprawnienia od 16 roku życia;
• B – pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie do 3,5 tony (z wyjątkiem autobusu i motocykla); zespół pojazdów z lekką przyczepą, ciągnik rolniczy, pojazd wolnobieżny (np. walec); uprawnienia może zdobyć osoba, która ukończyła 18 lat;
• B+E – zespół pojazdów złożony z pojazdu z kat. B oraz przyczepy o masie do 3,5 tony, ciągnika z przyczepą lub pojazdu wolnobieżnego z przyczepą;
• C – pojazd samochodowy o masie całkowitej ponad 3,5 tony (duża ciężarówka; z wyjątkiem autobusu), a także ten sam pojazd z przyczepą; o uprawnienia mogą starać się osoby, które ukończyły 21 lat;
• C1 – pojazd o masie ponad 3,5 tony do 7,5 tony (mała ciężarówka; wyjątkiem jest autobus), a także tenże pojazd z lekką przyczepą; dla osób po ukończeniu 18 lat;
• C1+E – zespół pojazdów o masie całkowitej do 12 ton składający się z pojazdu ciągnącego z kat. C1 oraz przyczepy; uprawnienia od 18 lat;
• C+E – zespół pojazdów złożony z pojazdu z kat. C oraz przyczepy; od 21 lat;
• D – autobus, autobus i lekka przyczepa; uprawnienia od 24 lat;
• D1 – autobus przeznaczony do przewozu 17 osób wraz z kierowcą, długość pojazdu do 8 m oraz tenże pojazd z przyczepą; prawo jazdy od 21 lat;
• D1+E – zespół pojazdów złożony z pojazdu z kat. D1 oraz przyczepy; uprawnienia od 21 lat;
• D+E – zespół pojazdów złożony z pojazdu z kat. D oraz przyczepy; uprawnienia od 24 lat;
• T – ciągnik rolniczy – uprawnienia od 16 lat;
• Tramwaj – od 21 lat.

Prawo jazdy - oznaczenia wskazujące na ograniczenia

Na dokumencie opisano nie tylko konkretne uprawnienia kierowcy, ale wskazano na ograniczenia. Służą temu specjalne kody.

Kod 01: dla kierowców z wymaganą ochroną lub korektą wzroku

Kod 01 przypisany jest osobom, które mają problemy ze wzrokiem. W tej grupie wyróżniamy następujące oznaczenia:

• 01.01 – okulary;
• 01.02 – soczewki kontaktowe;
• 01.03 – szkła ochronne;
• 01.04 – szkło matowe;
• 01.05 – przepaska na oko;
• 01.06 – okulary bądź soczewki.

Kod 02: dla kierowców z wymaganą korektą słuchu

Kody z kategorii 0.2 wskazują na problemy ze słuchem i konieczność używania aparatu słuchowego:

• 02.01 – aparat do jednego ucha;
• 02.02 – aparat obuuszny.

Kod 03: dla kierowców wymagających szyny lub protezy

W kolejnej grupie kodów znajdują się oznaczenia dotyczące osób noszących protezy lub szyny:

• 03.01 – proteza lub szyna ortopedyczna kończyny górnej;
• 03.02 – proteza lub szyna ortopedyczna kończyny dolnej.

Kod 05: dla kierowców, których dotyczą szczególne ograniczenia

Kod 0.5 ma zastosowania w przypadku kierowców, których dotyczą konkretne ograniczenia:

• 05.01 – jazda w godzinach dziennych, czyli od świtu do zmroku;
• 05.02 – możliwość przemieszczania się tylko w obrębie konkretnego obszaru administracyjnego; w punkcie tym może być wpisana nazwa miasta;
• 05.03 – jazda bez pasażerów;
• 05.04 – jazda z określoną prędkością (do ilu km/h);
• 05.05 – jazda tylko w towarzystwie innej osoby posiadającej prawo jazdy;
• 05.06 – ograniczenie dotyczy prawa do ciągnięcia przyczepy;
• 05.07 – brak możliwości jazdy po autostradach;
• 05.08 – zakaz spożywania alkoholu.

Kod 10 i 15: dla kierowców, dla których są wymagane modyfikacje w układzie skrzyni biegów

Oznaczenia w prawie jazdy mogą dotyczyć modyfikacji technicznych dokonanych w pojeździe, np. zmiany w skrzyni biegów czy sprzęgle:

• 10.01 – samochód musi mieć ręczną zmianę biegów;
• 10.02 – samochód nie może mieć pedału sprzęgła (lub dźwigni ręcznej w przypadku kategorii AM, A1, A2, A);
• 10.03 – kierowca może jeździć pojazdem wyposażonym w skrzynię biegów sterowaną elektronicznie;
• 10.04 – wymagana jest modyfikacja dźwigni zmiany biegów;
• 10.05 – nie można zastosować przekładni dodatkowej w pojeździe;
• 15.01 – wymagana jest zmodyfikowana dźwignia zmiany biegów;
• 15.02 – wymagane jest sprzęgło sterowane ręcznie;
• 15.03 – sprzęgło musi być automatyczne;
• 15.04 – wymagany jest składany lub odkręcany pedał sprzęgła za przegrodą.

Kod 20: dla kierowców, dla których są wymagane modyfikacje w układzie hamulcowym

Grupa ograniczeń oznaczona kodami 20 dotyczy niezbędnych zmian w układzie hamulcowym:

• 20.01 – wymagany jest zmodyfikowany hamulec nożny;
• 20.02 – wymagany jest powiększony pedał hamulca;
• 20.03 – pedał hamulca dostosowany do obsługi lewą nogą;
• 20.04 – pedał hamulca musi być dostosowany pod całą stopę;
• 20.05 – niezbędny jest wychylny pedał hamulca;
• 20.06 – ręcznie sterowany hamulec roboczy;
• 20.07 – maksymalne użycie wzmocnionego hamulca roboczego;
• 20.08 – maksymalne użycie hamulca awaryjnego zintegrowanego z hamulcem roboczym;
• 20.09 – zmodyfikowany hamulec postojowy;
• 20.10 – elektrycznie sterowany hamulec postojowy;
• 20.11 – nożny hamulec postojowy;
• 20.12 – składany lub odkręcany pedał hamulca za przegrodą;
• 20.13 – hamulec obsługiwany kolanem;
• 20.14 – elektrycznie sterowany hamulec roboczy.

Kod 25: dla kierowców, dla których są wymagane modyfikacje w układzie przyspieszenia

Kody z grupy 25 odnoszą się do zmian technicznych w układzie przyspieszenia:

• 25.01 – gdy niezbędny jest zmodyfikowany pedał przyspieszenia;
• 25.02 – pedał przyspieszenia przystosowany pod całą stopę;
• 25.03 – pedał przyspieszenia musi być wychylny;
• 25.04 – przyspieszenie sterowane ręcznie;
• 25.05 – przyspieszenie sterowane kolanem;
• 25.06 – samochód ma mieć serwoprzyspieszacz;
• 25.07 – pedał przyspieszenia ma znajdować się po lewej stronie pedału hamulca;
• 25.08 – pedał przyspieszenia po lewej stronie;
• 25.09 – w pojeździe ma być składany lub odkręcany pedał przyspieszenia.

Kod 30: dla kierowców, dla których są wymagane modyfikacje w układzie hamowania i przyspieszenia

Oznaczenia zapisane pod kodem 30 dotyczą kierowców, którzy mogą prowadzić pojazdy z wprowadzonymi modyfikacjami w układzie hamowania i przyspieszenia:

• 30.01 – muszą być zastosowane pedały równoległe;
• 30.02 – pedały hamowania i przyspieszenia muszą być na tym samym lub podobnym poziomie;
• 30.03 – wymagane są przesuwne pedały hamowania i przyspieszenia;
• 30.04 – zastosowane muszą być pedały hamowania i przyspieszenia z przesuwem i szyną;
• 30.05 – w pojeździe musi być składany lub odkręcany pedał hamowania i przyspieszania;
• 30.06 – dla samochodów z wypiętrzoną podłogą;
• 30.07 – z boku pedału hamulca musi być przegroda;
• 30.08 – gdy potrzebna jest przegroda na protezę lub szynę z boku pedału hamulca;
• 30.09 – w przypadku, gdy wymagana jest przegroda pod pedałami hamowania i przyspieszenia;
• 30.10 – gdy trzeba zadbać o podparcie pięty lub nogi;
• 30.11 – gdy konieczne jest elektryczne sterowanie hamowania i przyspieszania.

Kod 35: dla kierowców, dla których są wymagane modyfikacje urządzeń sterowania

Pod kodem 35 zapisane są wymagane modyfikacje sterowania, np. wycieraczek, klaksonu, czy kierunkowskazów:

• 35.01 – w pojeździe zastosowano urządzenia sterowania obsługiwane bez negatywnego wpływu na kierowanie i obsługę;
• 35.02 – w aucie zastosowano urządzenia sterowania obsługiwane bez konieczności puszczenia kierownicy i akcesoriów;
• 35.03 – urządzenia sterowania obsługiwane bez konieczności puszczenia kierownicy i akcesoriów lewą ręką;
• 35.04 – urządzenia sterowania obsługiwane bez konieczności puszczenia kierownicy i akcesoriów prawą ręką;
• 35.05 – urządzenia sterowania obsługiwane bez konieczności puszczenia kierownicy i akcesoriów ze wspólnymi mechanizmami hamowania i przyspieszenia.

Kod 40: dla kierowców, dla których dla kierowców, dla których są wymagane modyfikacje w układzie kierowniczym

Grupa kodów numer 40 dotyczy zmian wprowadzonych w układzie kierowniczym:

• 40.01 – potrzebny jest zwykły układ kierowniczy ze wspomaganiem;
• 40.02 – niezbędny jest układ kierowniczy z aktywnym wspomaganiem;
• 40.03 – potrzebny jest układ kierowniczy z systemem rezerwowym (sprzężenie zwrotnym);
• 40.04 – wymagana jest wydłużona kolumna kierownicy;
• 40.05 – konieczna jest zmodyfikowana kierownica (mniejsza średnica, grubszy lub cieńszy przekrój koła kierownicy);
• 40.06 – wymagane jest wychylne koło kierownicy;
• 40.07 – wymagane jest pionowe koło kierownicy;
• 40.08 – wymagane jest poziome koło kierownicy;
• 40.09 – zastosowano kierowanie nożne;
• 40.10 – zastosowano alternatywny system kierownicy;
• 40.11 – gdy niezbędna jest gałka na kierownicy;
• 40.12 – gdy wymagana jest szyna ortopedyczna ręki na kierownicy;
• 40.13 – niezbędna modyfikacja ze stawem szynowym.

Kod 42 i 43: dla kierowców, którzy wymagają modyfikacji kierownicy i lusterka

Kody 42 oraz 43 dotyczą kierowców, którzy mogą prowadzić pojazdy ze zmodyfikowaną kierownicą lub lusterkami:

• 42.01 – modyfikacja lusterka zewnętrznego lewego lub prawego;
• 42.02 – zewnętrzne lusterko na wysięgniku;
• 42.03 – niezbędne jest dodatkowe zewnętrzne lusterko pozwalające obserwować ruch;
• 42.04 – wymagane jest panoramiczne lusterko wewnętrzne;
• 42.05 – niezbędne jest lusterko do obserwacji martwych pól;
• 42.06 – potrzebne jest elektrycznie sterowane zewnętrzne lusterko;
• 43.01 – fotel kierowcy ma być na dobrej wysokości obserwacyjnej i w normalnej odległości od kierownicy i pedałów;
• 43.02 – fotel kierowcy dostosowany do kształtu ciała;
• 43.03 – fotel kierowcy z oparciem bocznym stabilizującym pozycję;
• 43.04 – fotel musi mieć podłokietnik;
• 43.05 – niezbędne są wydłużone szyny prowadzące fotela kierowcy;
• 43.06 – wymagany jest zmodyfikowany pas bezpieczeństwa;
• 43.07 – zastosowany jest szelkowy pas bezpieczeństwa.

Kod 44: dla kierowców wymagających modyfikacji w motocyklach oraz motorowerach

Na dokumencie prawa jazdy może być również umieszczony kod 44. Dotyczy on kierowców motocykli i motorowerów:

• 44.01 – wymagany jest hamulec z pojedynczym sterowaniem;
• 44.02 – wymagany jest zmodyfikowany hamulec ręczny;
• 44.03 – wymagany jest zmodyfikowany hamulec nożny;
• 44.04 – konieczna jest zmodyfikowana rączka przyspieszenia;
• 44.05 – konieczna jest ręczna zmiana biegów i ręczne sprzęgło;
• 44.06 – pojazd musi mieć zmodyfikowane lusterka wsteczne;
• 44.07 – modyfikacja wskaźników kontrolnych;
• 44.08 – wysokość siedzenia pozwalająca kierowcy na oparcie w pozycji siedzącej dwóch stóp na ziemi jednocześnie.

Pozostałe oznaczenia prawo jazdy

W dokumencie mogą znaleźć się również inne oznaczenia:

• 45 – dla motocykli z koszem;
• 50, 51 – dla konkretnego pojazdu na podstawie numeru VIN lub numerów tablic rejestracyjnych;
• 70, 71 – dotyczące wymiany prawa jazdy lub wtórnika;
• 72-79 – dotyczą szczególnych specyfikacji pojazdów, na które kierowca ma uprawnienia;
• 95, 96 – dotyczą specjalnych wymagań względem kierowcy – posiadania kwalifikacji zawodowych, dodatkowych uprawnień;
• 101 – gdy pojazd musi mieć dodatkowe oznaczenia;
• 102-105 – mówią o specyficznej formie wymiany prawa jazdy;
• 106 – dotyczy zakazu w zakresie kategorii B prawa jazdy przy posiadaniu kategorii C1, C, D1, D;
• 107 – dotyczy wymogu dostosowania pojazdu do rodzaju schorzenia.

Czy prawo jazdy ma datę ważności?

W prawie jazdy zapisany jest również termin ważności dokumentu. Obecnie uprawnienia wydawane w Polsce są terminowe – najdłużej na 15 lat. Kierowcy z problemami zdrowotnymi mogą uzyskać krótsze prawo jazdy, na 5 lat, czy nawet na rok.

Prawo jazdy należy wymienić zawsze, gdy wymagają tego nowe przepisy, a także gdy:

• upłynął termin ważności,
• nastąpiła zmiana nazwiska,
• dokument zaginął.

Prawo jazdy jest ważnym dokumentem potwierdzającym uprawnienia kierowcy, dlatego trzeba pilnować jego terminu ważności. To jednak nie wszystko, o czym musisz pamiętać, wyruszając w drogę.

Porównaj ceny OC i AC

Każdy pojazd mechaniczny musi być objęty obowiązkowym ubezpieczeniem OC. Bez tej polisy nie ma prawa przemieszczać się po drogach publicznych. Za brak ubezpieczenia na kierowcę nakładane są surowe kary pieniężne.

O karach za brak OC więcej przeczytasz tutaj: Kara za brak OC w 2023 – ile wynosi i jak jej uniknąć?

Warto pamiętać o przedłużeniu polisy jeszcze przed upływem jej ważności, ponieważ każdy dzień zwłoki oznacza niestosowanie się do wymagań i możliwe konsekwencje finansowe. Jak szybko znaleźć atrakcyjną ofertę ubezpieczenia OC?

Wypowiedź eksperta

Wystarczy skorzystać z kalkulatora OC i AC. To bezpłatne narzędzie, dzięki któremu w wygodny sposób możesz porównać oferty wielu towarzystw i wybrać najlepszą dla siebie opcję.Bez wychodzenia z domu, w kilka minut otrzymasz porównanie ubezpieczenia OC, ale też AC czy assistance od najbardziej znanych firm działających na rynku ubezpieczeniowym. Pamiętaj, że ważne OC oraz prawo jazdy to gwarancja twojego bezpieczeństwa i finansowego spokoju.

Natalia Tokarczyk-Jarocka, Specjalista ds. ubezpieczeń komunikacyjnych