Czarna skrzynka w samochodzie – kto i kiedy musi ją mieć?

Czarna skrzynka to potoczna nazwa rejestratora parametrów lotu i rzeczywiście, jeśli mówimy „czarna skrzynka” to zwykle przychodzi nam na myśl urządzenie z samolotu. Czarne skrzynki są niezwykle trwałe, zaprojektowane tak, aby przetrwać ekstremalne warunki, takie jak uderzenia, wysokie temperatury i ciśnienie. Są one kluczowym elementem w badaniach powypadkowych, pomagając specjalistom zrozumieć przyczyny incydentów lotniczych i wprowadzać zmiany mające na celu poprawę bezpieczeństwa lotniczego. Są też po to, aby zapobiegać wypadkom lub niebezpiecznym sytuacjom w podczas lotu.

Obecnie czarne skrzynki montowane są nie tylko w samolotach (wojskowych oraz cywilnych), ale także instaluje się je w pociągach – specjalnie przystosowana wersja SSQAR pracuje w wagonach warszawskiego metra – ciężarówkach i samochodach osobowych. I o tych ostatnich będzie nasz tekst.

Czarne skrzynki w samochodach – od kiedy?

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2144 nałożyła na koncerny samochodowe obowiązkowe wyposażenie samochodów kategorii M1 i N1 (osobowe i dostawcze) w rejestratory danych na temat zdarzeń (Event Data Recorder, EDR), czyli czarne skrzynki. Od 7 lipca 2024 roku rejestratory muszą być zamontowane do wszystkich nowych samochodów.

Warto pamiętać, że producenci samochodów już od jakiegoś czasu sprzedają auta wyposażone w taki moduł. Wynika to z faktu, że od 6 lipca 2022 roku, każdy nowo homologowany pojazd, musiał mieć czarną skrzynkę na wyposażeniu.

Czym jest czarna skrzynka w samochodzie?

Samochodowa czarna skrzynka, znana również jako system EDR (Event Data Recorder), to urządzenie rejestrujące różne parametry dotyczące funkcjonowania pojazdu oraz zachowania kierowcy w momencie kolizji lub wypadku. Podobnie jak czarne skrzynki w samolotach, systemy EDR mają na celu zbieranie danych, które mogą być użyteczne do analizy przyczyn wypadków i poprawy bezpieczeństwa drogowego.

Jak działa czarna skrzynka?

System EDR rejestruje szereg danych w momencie kolizji lub tuż przed nią. Do najczęściej rejestrowanych danych należą:

• Prędkość pojazdu. W zakresie od 0 d0 250 km/h. Jak szybko pojazd się poruszał w momencie kolizji i prędkość obrotową silnika.

• Hamowanie. Procentowy wskaźnik wciśnięcia hamulca

• Kierunek jazdy. W jakim kierunku poruszał się pojazd.

• Stan pedałów. Położenie pedału gazu, hamulca oraz sprzęgła – w zależności od skrzyni biegów. Użycie hamulca.

• Działanie systemów bezpieczeństwa. Status lub użycie pasów bezpieczeństwa, poduszek powietrznych oraz innych systemów wspomagających, np. działanie systemu ESP. Stan napinaczy pasów

• Siła uderzenia. Informacje o siłach działających na pojazd podczas kolizji.

• Czas reakcji. Czas między wykryciem zagrożenia a reakcją kierowcy lub systemów bezpieczeństwa.

Jakie dane rejestruje czarna skrzynka w samochodzie?

Wyżej wymieniliśmy najczęściej rejestrowane parametry jazdy, ale system EDR może monitorować o wiele więcej parametrów. Oto niektóre z nich, ale lista nie jest zamknięta:

• procentowy stopień otwarcia przepustnicy,

• położenie przednich foteli,

• stan układu ABS,

• kąt skrętu kierownicy i ruchy kierownicą,

• przyspieszenia wzdłużne i poprzeczne w czasie kolizji,

• kąt przechyłu pojazdu,

• stan pasów bezpieczeństwa i stan napinaczy pasów,

• aktywację poduszek powietrznych,

• stan kontrolki systemu pomiaru ciśnienia powietrza w oponach (TPMS),

• działanie i aktywność tempomatu,

• stan aktywnych systemów wspomagania kierowcy.

Dlaczego w samochodach będą czarne skrzynki?

Wspomnieliśmy, że nowe obowiązkowe wyposażenie wynika z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2144. Ale skąd pomysł na system EDR w autach produkowanych na terenie Unii Europejskiej? Głównym celem jest poprawa bezpieczeństwa drogowego i ochrony pasażerów oraz innych uczestników ruchu drogowego. Oto kilka najważniejszych powodów, dla których zdecydowano się na to rozwiązanie:

• Analiza wypadków drogowych

Czarne skrzynki (rejestratory danych zdarzeń) mają za zadanie zbierać dane dotyczące jazdy oraz na temat stanu pojazdu, takie jak prędkość pojazdu, działanie hamulców, pozycję przepustnicy, użycie pasów bezpieczeństwa, czy działanie systemów bezpieczeństwa, np. kontrolować działanie tempomatu. Te informacje są niezwykle cenne przy analizie przyczyn wypadków drogowych. Dzięki nim możliwe jest lepsze zrozumienie okoliczności zdarzeń oraz identyfikacja potencjalnych problemów technicznych lub ludzkich błędów, które do nich doprowadziły.

• Zwiększenie bezpieczeństwa

Zgromadzone dane mogą być wykorzystywane do wprowadzania ulepszeń w projektowaniu samochodów oraz systemów bezpieczeństwa. Pozwala to producentom na lepsze dopasowanie pojazdów do realnych warunków drogowych i minimalizowanie ryzyka wypadków.

• Wsparcie dla służb ratunkowych i organów ścigania

W przypadku poważnych wypadków, dane z czarnych skrzynek mogą być wykorzystane przez służby ratunkowe i organy ścigania do szybszego i bardziej precyzyjnego ustalenia przyczyn zdarzenia. Może to przyspieszyć proces dochodzeniowy i pomóc w udzieleniu odpowiedniej pomocy ofiarom.

• Promowanie odpowiedzialnej jazdy

Świadomość, że pojazd jest wyposażony w czarną skrzynkę, może działać prewencyjnie na kierowców, skłaniając ich do bardziej odpowiedzialnej jazdy. W efekcie może to prowadzić do zmniejszenia liczby wypadków i kolizji drogowych.

• Ujednolicenie standardów bezpieczeństwa

Dyrektywa ma na celu ujednolicenie standardów bezpieczeństwa na terenie Unii Europejskiej. Wprowadzenie czarnych skrzynek jest jednym z elementów tej strategii, mającym zapewnić, że wszystkie nowe pojazdy będą spełniać te same wysokie normy bezpieczeństwa.

Kto może odczytać dane z czarnej skrzynki?

Dostęp do danych z czarnych skrzynek jest regulowany przez przepisy dotyczące ochrony danych osobowych, takie jak Ogólne rozporządzenie o ochronie danych (RODO) w Unii Europejskiej. Zapewniają one, że dane są przetwarzane w sposób zgodny z prawem, przejrzysty i chroniący prywatność użytkowników pojazdów.

Odczyt danych z tych urządzeń jest ściśle regulowany, aby zapewnić prywatność i ochronę danych użytkowników. W tych sytuacjach dane z systemu DER mogą zostać odczytane:

• Organy ścigania i służby ratunkowe

W przypadku poważnych wypadków drogowych organy ścigania, takie jak policja, oraz służby ratunkowe mogą uzyskać dostęp do danych z czarnej skrzynki, aby dokładnie przeanalizować przyczyny zdarzenia i ustalić przebieg wypadku.

• Właściciel pojazdu

Właściciel lub użytkownik pojazdu ma prawo dostępu do danych z czarnej skrzynki. Może to obejmować przeglądanie danych dotyczących jazdy i ewentualne wykorzystanie ich do własnych celów, na przykład w sytuacji dochodzenia odszkodowania od ubezpieczyciela.

• Ubezpieczyciele

Ubezpieczyciele mogą mieć dostęp do danych z czarnej skrzynki w ramach dochodzenia roszczeń ubezpieczeniowych. Właściciel pojazdu musi wyrazić zgodę na udostępnienie tych danych.

• Producenci pojazdów i serwisy techniczne

W niektórych przypadkach producenci pojazdów lub autoryzowane serwisy mogą uzyskać dostęp do danych z czarnej skrzynki w celu analizy technicznej, diagnostyki problemów oraz ulepszania systemów bezpieczeństwa. Dostęp ten również wymaga zgody właściciela pojazdu.

• Eksperci sądowi

W sytuacjach prawnych, np. w sprawach sądowych dotyczących wypadków drogowych, eksperci sądowi mogą uzyskać dostęp do danych z czarnej skrzynki w celu przygotowania ekspertyz i raportów dla sądu.