Co grozi za jazdę po alkoholu? Przegląd przepisów na rok 2024

Na przestrzeni lat, akty prawne i kary związane z jazdą pod wpływem alkoholu ulegały zmianom. Od 1 października 2023 r. i 14 marca 2024 r. weszły w życie kolejne regulacje. Ich celem jest zwiększenie bezpieczeństwa na drogach i redukcja liczby wypadków. Jakie konsekwencje czekają osoby łamiące nakaz trzeźwości za kierownicą?

Przypominamy aktualne przepisy dotyczące limitów alkoholu we krwi i kar za jazdę po spożyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości. Przedstawiamy także najnowsze zmiany w prawie, które obowiązują od połowy marca 2024.

Jazda pod wpływem alkoholu – jaka jest skala problemu?

W marcu 2023 r. zatrzymano 7641 osób kierujących pojazdem po spożyciu alkoholu, natomiast w marcu bieżącego roku nieco mniej, bo 7061 osób. Oznacza to spadek o 7,6%. Nie zmienia to jednak faktu, że problem alkoholu za kierownicą nadal istnieje. Nawet przy tak rygorystycznych przepisach, w ubiegłym miesiącu statystycznie aż 228 nietrzeźwych kierowców wyjeżdżało każdego dnia na drogi.

Każdego roku liczba osób, które prowadziły pojazd będąc pod wpływem alkoholu i zostały przyłapane na gorącym uczynku, sięga kilkudziesięciu tysięcy. Największy problem stanowią kierujący pojazdami w stanie nietrzeźwości.

Ilu kierowców przyłapano na jeździe po alkoholu w latach 2022 i 2023?

Odpowiedzialna jazda to nie tylko przestrzeganie prawa, ale przede wszystkim troska o własne życie i życie innych. Nietrzeźwość kierowcy oraz pozostałych uczestników ruchu to wciąż jedna z głównych przyczyn wypadków drogowych. Choć każdego roku ich liczba maleje, to jednak zawsze mówimy o cierpieniu i tragedii ludzkiej, której można było uniknąć.

W 2023 roku wszyscy użytkownicy dróg będący pod działaniem alkoholu (kierujący, piesi, pasażerowie) uczestniczyli w 2 074 wypadkach drogowych (9,9% ogółu wypadków). Poniosło w nich śmierć 290 osób (15,3% ogółu zabitych), a 2 263 odniosło obrażenia (9,4% ogółu rannych).

Z danych policji wynika, że najliczniejszą grupę sprawców wypadków stanowili kierujący pojazdami. Z ich winy doszło do 1 331 wypadków. Zginęło w nich 212 osób, a rannych zostało 1506 osób.

Jaka jest różnica pomiędzy jazdą po użyciu alkoholu a jazdą w stanie nietrzeźwości?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, jazda po alkoholu posiada dwie klasyfikacje. Zostały one zdefiniowane m.in. w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (art. 46):

2. Stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

1) stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo

2) obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

3. Stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

1) stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo

2) obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3

Jaką karę można otrzymać za jazdę pod wpływem alkoholu w 2024 r.?

W zależności od wyników badania na stężenie alkoholu we krwi lub obecność w wydychanym powietrzu, kierowca, który dopuścił się jazdy po spożyciu alkoholu, podlega karze przewidzianej w kodeksie wykroczeń lub w kodeksie karnym.

Kary za jazdę po użyciu alkoholu

Zgodnie z art. 87 Kodeksu wykroczeń, prowadzenie pojazdu mechanicznego po użyciu alkoholu bądź środków o podobnym działaniu jest zagrożone:

• karą aresztu albo grzywną nie niższą niż 2500 zł (nawet do 30 tys. zł),
• zakazem prowadzenia pojazdów (do 3 lat).

Kierowcy przypisuje są także 15 punktów karnych (Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 15.09.2022 r.).

Kary za jazdę w stanie nietrzeźwości

Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości jest przestępstwem i sankcje przewidziane na taką okoliczność reguluje kodeks karny. Są to:

• kara pozbawienia wolności do 3 lat,
• kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (recydywa),
• konfiskata / przepadek samochodu (w określonych okolicznościach - szczegóły w dalszej części artykułu).

Ponadto, nietrzeźwy kierowca samochodu naraża się na:

• zakaz prowadzenia pojazdów na minimum 3 lata,
• środek karny w wys. od 5000 zł do 60 000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej,
• 15 punktów karnych.

Uwaga! Czas obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdu liczy się od dnia po zatrzymaniu prawa jazdy, a nie od daty zapadnięcia wyroku w sprawie.

Recydywa – jakie są kary za ponowną jazdę po alkoholu?

Kierowcy, gdy był już karany za jazdę po alkoholu i ponownie prowadził samochód w stanie nietrzeźwości, grozi:

• kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat,
• wyższa opłata z tytułu świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej (minimum 10 tys. zł),
• zakaz poruszania się pojazdem na okres minimum 3 lat,
• podwójna grzywna (tzn. min. 5000 zł) - jeżeli w ciągu 2 lat zostanie ponownie zatrzymany za jazdę po użyciu alkoholu,
• konfiskata samochodu (ten przepis obowiązuje od 14 marca 2024 roku).

Co grozi za spowodowanie wypadku po alkoholu?

Zacznijmy od sankcji, jakie grożą trzeźwemu kierowcy za spowodowanie wypadku. Zostały one wymienione w art. 177 § 1 k.k. Osoba, która narusza - chociażby nieumyślnie - zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym i powoduje wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała (...) podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeśli skutkiem wypadku jest śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu, kara więzienia może zostać przedłużona do 8 lat (minimum 6 miesięcy).

Kierowca, który spowoduje wypadek będąc pod wpływem alkoholu musi się jednak liczyć z bardziej uciążliwymi karami (mamy wówczas do czynienia z tzw. typem kwalifikowanym przestępstwa z art. 177 k.k.).

Co grozi za jazdę pod wpływem alkoholu i spowodowanie wypadku w 2024 roku?

Wobec kierowców, którzy dopuścili się jazdy po użyciu alkoholu i spowodowali wypadek, przy czym osoba/osoby w nim uczestniczące poniosły śmierć lub doznały ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, zostanie dożywotnio orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów.

Co z konfiskatą samochodu w przypadku jazdy po alkoholu?

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało także zmiany ustawowe w postaci konfiskaty aut nietrzeźwych kierowców. Weszły one w życie 14 marca 2024 roku. Od tego dnia samochód może stracić:

• nietrzeźwy kierowca, w którego krwi zostało wykryte przynajmniej 1,5 promila alkoholu,
• kierowca, który spowodował wypadek będąc w stanie nietrzeźwości (opcjonalnie dla kierowcy, u którego stwierdzono 0,5 - 1 promila),
• osoba, która spowodowała katastrofę w ruchu lądowym (opcjonalnie dla kierowcy, u którego stwierdzono 0,5 - 1 promila),
• osoba, która spowodowała zagrożenie katastrofą w ruchu lądowym (opcjonalnie dla kierowcy, u którego stwierdzono 0,5 - 1 promila)
• recydywista, czyli osoba, która prowadziła pojazd w stanie nietrzeźwości po raz kolejny w ciągu ostatnich 2 lat. 

Sąd będzie mógł odstąpić od orzeczenia przepadku samochodu w sytuacjach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami. Największe szanse mają na to osoby, które zostaną zatrzymane po spożyciu alkoholu, ale nie spowodują wypadku drogowego.

Dla kierowców zawodowych i przy braku własności tylko świadczenie pieniężne

Jeśli samochód zostanie zniszczony lub nie jest wyłączną własnością kierowcy (np. jest tylko przez niego użytkowany), sąd orzeka przepadek równowartości pojazdu. Uznaje się za nią wartość określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo lub (jeśli pojazd nie był ubezpieczony) średnią wartość rynkową po uwzględnieniu m.in. marki i modelu samochodu, roku produkcji, typu nadwozia, pojemności silnika i przybliżonego przebiegu.

Jeszcze inaczej są traktowani kierowcy zawodowi (osoby, które prowadziły pojazd wykonując czynności zawodowe lub służbowe) - w ich przypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Czy ochrona ubezpieczeniowa obejmuje pijanych kierowców?

Warto podkreślić, że polisy OC (odpowiedzialności cywilnej) i AC (autocasco) nie chronią kierowców w sytuacji, gdy prowadzili oni pojazd w stanie nietrzeźwości i spowodowali kolizję lub wypadek drogowy. Ubezpieczenie OC sprawcy jest natomiast przydatne dla osób przez nich poszkodowanych.

Polisa OC jest obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej i jest przeznaczona do ochrony osób trzecich, które mogą ucierpieć w wyniku działań kierowcy. Jeśli pijany kierowca spowoduje wypadek, to jego polisa OC pokryje szkody osób pokrzywdzonych, ale nie zapewni ochrony finansowej sprawcy zdarzenia. Ubezpieczyciel zwróci się bowiem do niego o zwrot wszystkich poniesionych kosztów.

Natalia Tokarczyk-Jarocka, ekspert ds. ubezpieczeń komunikacyjnych w rankomat.pl.

Polisa AC (autocasco) jest z kolei dodatkowym ubezpieczeniem komunikacyjnym, które może chronić pojazd np. po kolizji (także z winy kierowcy), kradzieży czy po zniszczeniu wskutek działania żywiołu. Jednak również ona nie zadziała wtedy, gdy do zdarzenia doszło z winy nietrzeźwego kierowcy. Takie ograniczenie odpowiedzialności zapisane jest praktycznie w OWU (ogólnych warunkach ubezpieczenia) każdego ubezpieczyciela.

Wypadek po alkoholu, gdy sprawcą jest inna osoba - czy można starać się o odszkodowanie z OC?

Jeśli nietrzeźwy kierowca zostanie poszkodowany w kolizji lub wypadku drogowym nie z własnej winy, odszkodowanie z polisy OC sprawcy zdarzenia będzie mu przysługiwało. Towarzystwo sprawcy może co najwyżej zmniejszyć wysokość wypłaconego świadczenia ze względu na tzw. przyczynienie. Jest to jednak możliwe tylko wtedy, gdy ubezpieczyciel udowodni, że stan po spożyciu alkoholu poszkodowanego miał bezpośredni wpływ na powstanie lub zwiększenie rozmiaru szkody.