Bezpieczne przejście dla pieszych - jakie przepisy obowiązują w 2024 r.?

Przepisy drogowe dotyczące oznakowanych przejść dla pieszych są jasno skonstruowane –pieszy ma pierwszeństwo na pasach przed pojazdem nadjeżdżającym, z nielicznymi wyjątkami. Sporo wątpliwości pojawia się jednak podczas interpretacji prawa dotyczącego przejść sugerowanych, przechodzenia przez jezdnię poza przejściem dla pieszych i stosowania po zmroku obowiązkowych elementów odblaskowych.

W naszym artykule zapoznasz się z najważniejszymi przepisami dotyczącymi przechodzenia pieszych przez jezdnię. Podpowiadamy także, kto, gdzie i kiedy ma obowiązek używania odblasków.

Czym jest przejście dla pieszych?

Zanim przejdziemy do omówienia przepisów dotyczących przejść dla pieszych, musimy wyjaśnić czym w świetle prawa są przejścia dla pieszych, a czym przejścia sugerowane. Dlaczego to tak istotne? Ponieważ w tych miejscach obowiązują inne zasady ruchu drogowego (omawiamy je w dalszej części artykułu).

Z kolei przejście sugerowane to także fragment drogi, po którym można przejść na drugą stronę jezdni, jednak nie jest ono przejściem dla pieszych. To tylko nieoznakowane, dostosowane technicznie miejsce, które umożliwia bezpieczne przekraczanie jezdni, drogi dla rowerów lub torowiska przez pieszych.

Bezpieczeństwo pieszych w 2024 r – jakie obowiązują przepisy na przejściu dla pieszych?

1 czerwca 2021 roku weszły w życie zmiany w przepisach ustawy Prawo o ruchu drogowym - nowe brzmienie otrzymał m.in. artykuł 13, odnoszący się do pieszych wchodzących i znajdujących się na przejściu dla pieszych.

Co zmiany przepisów na przejściach dla pieszych oznaczają w praktyce?

Przed nowelizacją ustawy pierwszeństwo miał pieszy, który już znajdował się na przejściu. Kierujący pojazdem musiał mu to umożliwić, czyli zatrzymać się i przepuścić. Jeśli żaden z pojazdów nie ustąpił pieszemu, nie mogło być mowy o jego pierwszeństwie. Po zmianie przepisów, pieszy ma pierwszeństwo zanim wejdzie na jezdnię lub torowisko, jeżeli tylko zdradza chęć wejścia na przejście, np. rozgląda się, kieruje się w stronę wyznaczonego przejścia dla pieszych czy zwalnia.

Jak rozpoznać, że pieszy chce wejść na pasy?

Podsumowując:

• Zbliżając się do przejścia dla pieszych kierujący pojazdem powinien zachować szczególną ostrożność – zwolnić i zwrócić uwagę na zachowanie osób zbliżających się do krawędzi jedni;
• Jeżeli kierowca zauważy, że pieszy rozgląda się lub mową ciała w inny sposób daje znaki świadczące o tym, że chce przejść na drugą stronę ulicy, powinien zatrzymać się przed przejściem dla pieszych i udzielić mu pierwszeństwa;
• Pieszego również obowiązuje zasada zachowania szczególnej ostrożności - podchodząc do pasów powinien rozejrzeć się i ocenić czy dojście do przeciwległej krawędzi jezdni będzie bezpieczne.

Przejście dla pieszych – czego nie wolno pieszemu?

Niemal codziennie słyszymy w mediach ogólnokrajowych czy regionalnych o tragediach na przejściach dla pieszych. Czasami nie jest to wina kierowców - na przykład, gdy pieszy w ostatniej chwili wejdzie pod koła pojazdu i spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu. Niejednokrotnie jest on zaabsorbowany czymś innym - słuchaniem muzyki czy rozmową przez telefon.

Wspomniane zachowanie jest niedopuszczalne i zostało wyraźnie wymienione w przepisach jako „zabronione zachowanie pieszego”. Sytuacji, w których to nie kierowca, a pieszy łamie przepisy drogowe, jest oczywiście znacznie więcej.

Uwaga! Masz pierwszeństwo na przejściu dla pieszych? Pomimo tego, stosuj metodę ograniczonego zaufania do kierowcy nadjeżdżającego pojazdu. Choć teoretycznie samochód powinien się zatrzymać przed przejściem, to warto zakładać odstępstwo od normy, np. w sytuacji, gdy kierowca jest pijany lub pod wpływem substancji odurzających, celowo nie zwalnia, nie dostosował prędkości do warunków na drodze, jest pod wpływem silnych emocji, ma niesprawny samochód czy problemy zdrowotne lub po prostu nie uważa (np. rozmawia przez telefon).

Kiedy pieszy nie ma pierwszeństwa na przejściu dla pieszych?

Obowiązujące przepisy stawiają pieszych na uprzywilejowanej pozycji, ale czasami to właśnie piesi są zobligowani do ustępowania miejsca nadjeżdżającemu pojazdowi. Powyżej wspomnieliśmy już o tym, że pieszy wchodzący na przejście dla pieszych ma pierwszeństwo przed pojazdem, jednak z wyłączeniem tramwaju. Poza tym, pieszy jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pojazdom, gdy:

• Na przejściu działa sygnalizacja świetlna – powinien oczywiście najpierw poczekać na zapalenie się zielonego światła;
• Pieszy przechodzi przez przejście dwuetapowe - na drodze dwujezdniowej pieszy ma pierwszeństwo tylko na tym pasie ruchu, po którym zamierza przejść. Także na jezdni przedzielonej wysepką, pierwszeństwa musi udzielić mu tylko kierowca poruszający się wspomnianym pasem ruchu.

• Pieszy korzysta z przejścia sugerowanego, czyli nieoznakowanego, dostosowanego technicznie do przekraczania przez pieszych jezdni, drogi dla rowerów lub torowiska.

Jak powinien zachować się pieszy na przejściu sugerowanym?

Jeśli korzystasz z przejścia sugerowanego, to pamiętaj, że nie masz na nim pierwszeństwa. Powinieneś więc dokładnie ocenić własne bezpieczeństwo, zanim wkroczysz na drogę. Jesteś zobowiązany nie tylko do przepuszczenia wszystkich nadjeżdżających pojazdów, ale również przejścia na drugą stronę jezdni najkrótszą drogą, prostopadle do jej osi.

Kiedy pieszy może legalnie przejść przez jezdnię poza przejściem?

Osoby piesze mogą przebywać w pobliżu drogi, na której nie ma oznakowanego przejścia. Czy w takim przypadku mogą przejść na drugą stronę jezdni w dowolnym miejscu? Przepisy dopuszczają taką możliwość, oczywiście pod pewnymi warunkami.

Podobnie jak w przypadku przechodzenia przez przejście sugerowane, poza przejściem dla pieszych pieszy nie może spowodować zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub utrudnienia ruchu pojazdów. Powinien więc ustąpić pierwszeństwa pojazdom, a do przeciwległej krawędzi jezdni lub drogi dla rowerów iść drogą najkrótszą, prostopadle do osi.

O czym jeszcze powinni pamiętać piesi przechodzący przez jezdnię?

Ustawa Prawo o ruchu drogowym przewiduje również inne, nie wymienione wcześniej sytuacje:

• jeżeli na drodze znajduje się tunel lub wiadukt dla pieszych / pieszych i rowerów, piesi są zobowiązani do skorzystania z niego;
• na obszarze zabudowanym na drodze dwujezdniowej można korzystać tylko z przejścia dla pieszych;
• przechodzenie przez torowisko wyodrębnione z jezdni jest dozwolone tylko po przejściu dla pieszych albo po przejściu sugerowanym.

Zmiany w kodeksie drogowym a statystyki – czy w 2024 r. widać poprawę?

Niestety odsetek zdarzeń drogowych na przejściach dla pieszych był i nadal jest bardzo wysoki. Z raportu KGP „Wypadki drogowe w Polsce w 2023 r.” wynika, że w ubiegłym roku na pasach doszło aż do 13,9% ogółu wszystkich wypadków (2. pozycja wg miejsc powstawania wypadków). W 2020 roku, czyli przed wprowadzeniem zmian w przepisach, ten udział wynosił 12,2%. Największy spadek liczby takich zdarzeń odnotowano w 2021 r.

Wypadki drogowe na przejściach dla pieszych i ich skutki w latach 2020 - 2023

Czy to oznacza, że nowelizacja ustawy zwiększająca prawa pieszych na przejściach nie była trafionym pomysłem? Taki wniosek byłby z pewnością zbyt śmiały i nie poparty dostateczną liczbą danych. Surowe kary dla kierowców zdecydowanie mają wpływ na zwiększenie bezpieczeństwa przechodniów. Z obawy przed sankcjami większość z nich bardziej uważa w okolicach przejść dla pieszych. Niestety, czasami wina nie leży po ich stronie.

Czy noszenie elementów odblaskowych może zwiększyć bezpieczeństwo pieszych?

Na wzrost liczby wypadków na przejściach dla pieszych wpływ może mieć wiele czynników, m.in. natężenie ruchu drogowego, lokalizacja przejścia dla pieszych i jego oznakowanie czy właściwe oświetlenie wyznaczonego odcinka drogi.

O własne bezpieczeństwo warto też zadbać samodzielnie. Jeśli poruszasz się pieszo po nieoświetlonej lub słabo oświetlonej drodze po zmroku, możesz zwiększyć swoją widoczność nosząc elementy odblaskowe.

Kto musi nosić odblaski po zmierzchu?

W Polsce noszenie odblasków po zapadnięciu zmroku nie jest obowiązkowe dla pieszych poruszających się po terenie zabudowanym. Poza obszarem zabudowanym (o ile nie idziesz po chodniku) jest to już niezbędne!

Nie jest to oczywiście bezpodstawny wymysł ustawodawcy. Stosowanie elementów odblaskowych (opaski, zawieszki, kamizelki czy odzież z elementami odblaskowymi), przy złej widoczności zwiększa wielokrotnie szansę pieszego na uniknięcie wypadku. Pamiętaj, że prawidłowo noszone odblaski powinny być umieszczone tak, aby znalazły się w polu świateł samochodowych i dzięki temu były zauważalne dla kierowców pojazdów nadjeżdżających z obu kierunków, czyli z przodu i z tyłu.

Powyższy przepis został wprowadzony nowelizacją 31 sierpnia 2014 roku i pomimo, że od tej pory minęło już 10 lat, niektóre osoby nadal go nie znają lub celowo ignorują. Tymczasem za brak odblasków, pieszemu, który porusza się po zmierzchu poza terenem zabudowanym, grozi mandat w wysokości do 500 złotych.

Czy złamanie przepisów lub brak odblasków wpływa na wypłatę OC dla pieszego?

Pamiętaj, że mandat za niewłaściwe przejście przez jezdnię lub brak elementów odblaskowych nie jest jedyną karą dla pieszego. Poważniejsze konsekwencje grożą mu wtedy, gdy w wyniku rażącego niedbalstwa lub celowego złamania przepisów dojdzie do wypadku drogowego. Wówczas towarzystwo ubezpieczeniowe, które obejmuje ochroną pojazd uczestniczący w zdarzeniu, może odmówić wypłaty odszkodowania pieszemu lub je pomniejszyć.

Pierwszy scenariusz jest możliwy, gdy pieszy będzie wyłącznym sprawcą zdarzenia. Drugi z kolei – jeśli kierowca samochodu zostanie uznany winnym, ale zachowanie pieszego przyczyni się częściowo do wystąpienia szkody lub spowoduje jej zwiększenie (tzw. przyczynienie).