Kupno samochodu z wadami – jakie uprawnienia ma kupujący?

Co to jest wada ukryta samochodu?

Wada ukryta samochodu to taka niesprawność lub ułomność auta, o której kupiec nie wiedział w chwili zakupu i nie mógł jej dostrzec podczas oględzin. Termin prawny “wady ukryte” dotyczy zarówno tych wad, których sprzedawca był świadomy, ale je zataił, jak i tych mu nieznanych. Wadami ukrytymi są zatem braki w samochodzie, które istniały w chwili zawarcia umowy, ale były niewidoczne. 

Można podzielić je na:

• techniczne,
• prawne.

Do technicznych wad zaliczają się wszelkie usterki i uszkodzenia, a prawnych - np. zatajenie, że na samochodzie ciąży egzekucja komornicza. Wadą ukrytą jest też nieposiadanie właściwości, o których sprzedawca zapewniał, że są. W stosunku do pojazdów taką właściwością jest np. bezwypadkowość. Jeśli z czasem okaże się, że samochód jednak brał udział w wypadku, kupiec może dochodzić rękojmi z tego tytułu.

Kiedy przysługuje rękojmia za wadę ukrytą samochodu?

Prawo do rękojmi regulują art. 556-576 Kodeksu cywilnego (dalej kc). Jak mówi art. 556 sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli sprzedana rzecz ma wadę. 

Aby można było dochodzić rękojmi, czyli ustawowej odpowiedzialności, rzecz (w tym przypadku samochód) musi być niezgodna z umową. Niezgodność występuje, jeśli rzecz:

• nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia,
• nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór,
• nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia,
• została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Osoba, która kupiła wadliwą rzecz, może żądać w ramach rękojmi:

• obniżenia ceny albo odstąpienia od umowy,
• usunięcia wady.

Kodeks cywilny dopuszcza jeszcze wymianę rzeczy na nową, pozbawioną wad. Jednak jest to niemożliwe do zastosowania w przypadku kupna auta używanego - sprzedawca musiałby znaleźć dokładnie taki sam (“zużyty” w tym samym stopniu) pojazd tej samej marki, modelu itp.

Sprzedający, podczas pierwszej rękojmi, może zdecydować, że usunie wadę. Jeśli mimo to samochód wciąż będzie ją posiadał, kupiec przy każdej kolejnej rękojmi ma prawo wybrać, z którego uprawnienia skorzysta.

Jakie prawa komu przysługują przy zakupie auta?

Prawa do rękojmi po zakupie samochodu zależą od stanu prawnego sprzedawcy i kupującego. Brzmi to skomplikowanie, ale chodzi o rozróżnienie statusu konsumenta i przedsiębiorcy. W zależności od tego, kim jest kupujący i sprzedający, przepisy przewidują inne prawa. 

Możemy rozróżnić trzy zależności. Kiedy:

• konsument kupuje samochód od przedsiębiorcy,
• przedsiębiorca nabywa auto od przedsiębiorcy,
• konsument kupuje pojazd od innego konsumenta.

Kim jest konsument (osoba fizyczna) przy zakupie auta?

Definicję konsumenta znajdziemy w art. 221 kc. Zgodnie z nią konsumentem jest osoba dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej, która nie jest związana z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą lub zawodową.

Krótko mówiąc - konsument to osoba, która nie ma zarejestrowanej na siebie firmy lub ma, ale kupuje samochód do użytku prywatnego (nie “na firmę”).

Kim jest przedsiębiorca przy zakupie auta? 

Przedsiębiorcą jest (art. 431 kc) osoba fizyczna lub prawna prowadząca działalność gospodarczą lub zawodową. 

Zatem do przedsiębiorców zalicza się właścicieli jednoosobowych działalności gospodarczych, osoby prawne (czyli np. spółki) nabywające auto dla celów prowadzonej działalności.

Kiedy sprzedawca nie odpowiada z rękojmi przy sprzedaży samochodu?

Sprzedawca jest zwolniony z odpowiedzialności z tytułu rękojmi w sytuacji, kiedy kupujący wiedział w chwili zakupu o wadzie (art. 557 § 1 kc).

W efekcie, handlarze korzystając z tego przepisu, dodają do umowy kupna-sprzedaży zapiski, że:

• Sprzedawca oświadcza, że nie zataił przed kupującym żadnych wad samochodu, które byłyby mu znane.
• Kupujący oświadcza, że zapoznał się ze stanem technicznym pojazdu i nie wnosi żadnych uwag w tym zakresie.

Czy zastosowanie tych zapisów całkowicie zwalnia sprzedawcę z odpowiedzialności w ramach rękojmi? Nie do końca. Orzecznictwo mówi, że w takim przypadku sprzedający powinien udowodnić, że kupujący wiedział o wadzie, która jest przedmiotem rękojmi.

Art. 558 § 1 kc pozwala stronom umowy rękojmię wyłączyć, ograniczyć lub rozszerzyć. Nie dotyczy to jednak transakcji, w których sprzedawcą jest przedsiębiorca.

Odpowiedzialność z rękojmi w umowie między przedsiębiorcami a osobami fizycznymi 

W transakcjach pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami (osobami fizycznymi), ta druga strona stoi na uprzywilejowanej pozycji. Handlarz (przedsiębiorca) nie może wyłączyć prawa do rękojmi, a ponadto musi stosować się zapisów Ustawy o prawach konsumenta.

Sprzedawca ponosi odpowiedzialność absolutną, tzn. nie może się z niej zwolnić.

Jeśli kupujący jest konsumentem, który stwierdził wadę w ciągu 1 roku od zakupu, uważa się, że ta wada istniała już w chwili zakupu (art. 5562 kc). Oznacza to, że kupujący nie musi udowadniać, że wada istniała, ponieważ z przepisów wynika, że należy tak domniemywać.

Odpowiedzialność z rękojmi w umowie między przedsiębiorcami 

Nieco inaczej wygląda sprawa rękojmi, jeśli jedna firma kupuje samochód od drugiej firmy. W takiej sytuacji handlarze mogą wyłączyć w umowie prawo do rękojmi i często to robią poprzez umieszczanie zapisu: 

• Strony zgodnie ustalają, że odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi zostaje wyłączona.

Jednak taki zapis staje się nieaktualny, jeśli sprzedawca zataił celowo wadę przed kupującym (art 558 § 2 kc). W takim przypadku firma, która kupiła samochód, musi udowodnić, że wada była i sprzedawca o niej wiedział.

Z drugiej strony - gdy w umowie strony nie wyłączą odpowiedzialności - kupującemu (przedsiębiorcy) przysługują takie same prawa, jakby był konsumentem. Oznacza to, że może on żądać:

• obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy,
• usunięcia wady lub wymiany wadliwego samochodu na pozbawionego wad (to drugie możliwe jest tylko przy kupnie nowego auta z salonu).

Odpowiedzialność z rękojmi w umowie między osobami fizycznymi 

Rękojmia obowiązuje także osoby fizyczne (konsumentów) po sprzedaży samochodu z drugiej ręki. Jeśli po ujawnieniu wady sprzedawca argumentuje: Ja nie jestem firmą, mnie żadne rękojmie nie dotyczą nie warto odpuścić, ponieważ to nieprawda.

Osoby fizyczne (konsumenci) mogą wyłączyć prawo do rękojmi zapisami w umowie. Kiedy takiego wyłączenia nie ma, konsument (kupujący) może dochodzić rękojmi, ale to na nim spoczywa obowiązek udowodnienia, że wada istniała w momencie zakupu.

Ile jest czasu na zgłoszenie wady ukrytej samochodu?

Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi przez dwa lata od sprzedaży, ale kupujący ma 1 rok od stwierdzenia wady na zgłoszenie tego sprzedającemu (art. 568 § 1 i 2 kc).

Wada ukryta samochodu z komisu a wypadek na drodze 

Obowiązek utrzymywania samochodu w takim stanie technicznym, aby nie zagrażał bezpieczeństwu sobie i innym ciąży na właścicielu. Z drugiej strony - jeśli właściciel nie wie o wadzie ukrytej, nie może jej usunąć. Wada może ujawnić się dopiero w chwili wypadku. W takiej sytuacji właściciel ma prawo żądać od sprzedawcy zwrotu wszystkich kosztów poniesionych w związku z wypadkiem. Musi jednak wtedy udowodnić, że to utajona wada pojazdu była bezpośrednią przyczyną zdarzenia.

Czy ubezpieczenie może chronić przed wadą ukrytą samochodu?

Ubezpieczenie OC chroni od odpowiedzialności za spowodowane szkody, także wtedy, kiedy przyczyną wypadku była wada ukryta samochodu. Może jednak pojawić się problem, gdy pojazd nie miał ważnych badań technicznych. Wówczas firma ubezpieczeniowa wypłaci odszkodowanie, ale ma prawo dochodzić regresu od właściciela, udowadniając, że wada zostałaby wykryta podczas przeglądu.

Stefania Stuglik, ekspert ds. ubezpieczeń komunikacyjnych w rankomat.pl.