Jeśli interesujesz się rynkiem motoryzacyjnym lub planujesz zakup samochodu, pojęcie "segmentu" pojazdu na pewno nie jest Ci obce. Co jednak oznacza dla kierowcy? Komisja Europejska stworzyła tzw. klasyfikację samochodów osobowych, aby ułatwić ich rozróżnienie ze względu na wygląd oraz parametry techniczne. Dowiedz się więcej o tym, co w Europie oznacza przyporządkowanie pojazdu do do konkretnego segmentu czy klasy.
Każdego roku na rynek samochodowy trafia szereg modeli od różnych producentów - wybór jest obecnie naprawdę duży, więc jeśli jesteś zainteresowany zakupem auta, zarówno na rynku wtórnym, jak i pierwotnym z pewnością znajdziesz ten wymarzony. Przy zakupie zwraca się uwagę na szereg istotnych kwestii, a jedną z nich jest klasa pojazdu, nazywana inaczej segmentem.
Znajdź OC już od 329zł!
Bez wychodzenia z domu
- Ceny OC w 3 minuty
- Oferty kilkunastu towarzystw ubezpieczeniowych
- Pomoc 200 agentów
Jakich informacji może Ci dostarczyć? Każda z kategorii wprowadzona w Europie wskazuje m.in. na gabaryty samochodu czy typ nadwozia, ale dowiesz się również, w jakich warunkach jazdy dane auto sprawdzi się najlepiej i jak oszacować jego wartość. Poznaj europejskie klasy samochodów i przekonaj się, że to bardzo praktyczne oznaczenie.
Europejski podział na klasy samochodów - co to takiego?
Ten podział pojazdów został wprowadzony przez Komisję Europejską. Pod pojęciem klasy kryje się nic innego, jak konkretny gatunek samochodu, którego dokonuje się na podstawie istotnych cech takich jak:
- liczba drzwi,
- typ nadwozia,
- rozstaw osi,
- zewnętrzne wymiary,
- cena.
Klasyfikacja może okazać się bardzo pomocna przy zakupie samochodu, ale także w przypadku sprawdzania jego bezpieczeństwa.
Na niejednoznaczność klasy może wpływać np. wyposażenie samochodu. Czasem o wiele lepiej wypada auto z segmentu niższego, ale z bardziej atrakcyjnym wnętrzem. Opłaca się nierzadko o wiele bardziej niż samochód z wyższego segmentu, ale z wyposażeniem podstawowym.
Po co stosuje się klasy samochodów?
Samochody w Europie klasyfikuje się przede wszystkim ze względu na zewnętrzne wymiary. Okazuje się jednak, że w wielu przypadkach o przynależności do segmentu decyduje także przeznaczenie pojazdu. Jeśli dobrze zorientujesz się w tym podziale, będziesz mógł ocenić, czy dane auto nadaje się np. do jazdy miejskiej czy sprawdzi się w bardziej wymagających warunkach. Będzie to miało bezpośrednie przełożenie na sposób użytkowania samochodu i być może wpłynie na Twoją decyzję zakupową.
Jeśli odpowiedz sobie na pytanie, jaki jest styl Twojej jazdy, jak często wybierasz się w dalsze trasy i w ile osób ze sobą zabierasz, klasa pojazdu będzie dla Ciebie praktyczną wskazówką przy wyborze modelu.
Jak typ nadwozia wpływa na klasę samochodu?
Powiedzieliśmy już, że europejskie klasy samochodów wyznacza się m.in. ze względu na wymiary zewnętrzne pojazdu. Wiąże się to ściśle z rodzajem nadwozia. Do najpopularniejszych należą:
Każdy z nich charakteryzuje się innym rozmiarem i konstrukcją, a więc i przeznaczeniem. Im większe gabaryty pojazdu, tym wyższa klasa, do której się go zalicza.
Klasy samochodów obowiązujące w Europie
Europejski podział samochodów na segmenty jest dość intuicyjny i bazujący na literach alfabetu. Każda kolejna, od A do M, oznacza konkretną grupę pojazdów o określonych wymiarach, kształcie i wyposażeniu. Wyjątkiem w tym literowym ciągu jest litera S wskazująca na pojazdy przeznaczone do jazdy sportowej.
Europejska klasyfikacja samochodów prezentuje się zatem następująco:
- Klasa A: mini-samochody,
- Klasa B: małe samochody,
- Klasa C: średnie samochody,
- Klasa D: duże samochody,
- Klasa E: samochody prestiżowe,
- Klasa F: samochody luksusowe,
- Klasa J: samochody sportowo-terenowe,
- Klasa M: samochody wielorakiego przeznaczenia,
- Klasa S: samochody sportowe.
Jakie pojazdy można zaliczyć do każdej z nich?
Klasa samochodów A
Małe miejskie samochody, którymi zaparkujesz nawet w mocno ograniczonej przestrzeni to właśnie klasa A. Cechują się przede wszystkim niewielkimi wymiarami. Są to przeważnie modele z nadwoziem hatchback (tył samochodu zakończony drzwiami, które można w całości otworzyć), których długość nie jest większa niż 3,5 metra.
Takie niewielkie gabaryty umożliwiają sprawne manewrowanie uliczkami czy parkowanie w najbardziej zatłoczonych lokalizacjach. Samochody w klasie A docenią szczególnie rodzice na co dzień dowożący dzieci do szkoły, dojeżdża autem do pracy czy często robi zakupy. Są to pojazdy niewielkie, bardzo zwrotne, a przy tym ekonomiczne.
Producenci wyposażają je w małe silniki, dzięki którym możliwa jest cisza i stosunkowo tania jazda w miejskich warunkach. Ze względu na niewielką moc samochody w klasie A raczej nie sprawdzają się w dalszej trasie, na drodze szybkiego ruchu czy autostradzie. Dobra wiadomość jest taka, że jeśli szukasz auta do miejskich sprawunków, pojazdy z tej klasy należą do najtańszych. Na jakie modele warto zwrócić uwagę?
- Toyota Aygo,
- Fiat 500,
- Peugeot 107,
- Škoda Citigo.
Sprawdź także nasz ranking: TOP 10 małych samochodów! Miejski, terenowy czy elektryczny - który model króluje na rynku? | Rankomat.pl
Klasa samochodów B
Poruszanie się samochodem po mieście niekoniecznie musi wiązać się z małym i bardzo kompaktowym pojazdem. Klasa B obejmuje samochody, które sprawdzają się zarówno w ograniczonej miejskiej przestrzeni, jak i w trasie - są zatem o wiele bardziej uniwersalne. Na czym zatem polega różnica między segmentem A i B?
W tym drugim przypadku wnętrze samochodu jest bardziej przestronne, a wyposażenie atrakcyjniejsze. Modele z klasy B mają długość sięgającą nawet 4 metrów. Wyposażone są również w silniki o większej mocy. Pozwala to rozwijać dobre prędkości, zachowując ekonomię jazdy. W przeciwieństwie do najmniejszych samochodów miejskich, w pojazdach z segmentu B może wygodnie podróżować 5 osób. Zmieści się w nich także większy bagaż. Jeśli chodzi o tym nadwozia, tej klasie zazwyczaj występuje sedan lub combi, ale także 5-drzwiowy hatchback.
Do najpopularniejszych samochodów klasy B należą m.in.:
- Fiat Punto,
- Renault Clio,
- Peugeot 207,
- Seat Ibiza,
- Toyota Yaris,
- Dacia Sandero.
Klasa samochodów C
Samochody w tym segmencie to w zasadzie kompromis pomiędzy tańszymi i kompaktowymi pojazdami z klas A i B oraz bardziej prestiżowymi modelami o większych gabarytach i atrakcyjniejszych kształtach. To prawdopodobnie najczęściej wybierana klasa pojazdu. W jej ramach można liczyć z jednej strony na wygodną i sprawną jazdę po mieście oraz parkowanie, a z drugiej na komfortowy wyjazd w dłuższą trasę - gwarantują to optymalne wymiary nadwozia aut klasy C.
Do takich uniwersalnych pojazdów należą choćby:
- Ford Focus,
- Opel Astra,
- Volkswagen Golf,
- Kia Ceed,
- Mazda 3,
- Peugeot 308.
Warto pamiętać, że z każdą kolejną klasą zmienia się nie tylko wielkość, ale i parametry techniczne samochodu. Przykładem może być np. pojemność silnika, na którą ubezpieczyciele zwracają dużą uwagę przy kalkulacji składki dla klienta.
Klasa samochodów D
Osoby, które stawiają na wygodę i komfort całej rodziny na pewno docenią cechy modeli z klasy D. To standardowe samochody, które mają zapewnić każdemu pasażerowi nawet długą, wakacyjną podróż. To oczywiście nie oznacza, że auto z segmentu D nie nadaje się do jazdy po mieście i załatwiania codziennych sprawunków.
Jeśli interesujesz się większym autem, znajdziesz tutaj modele combi czy sedan. Godna podziwu jest również dostępna przestrzeń bagażowa. Przeciętny samochód klasy D ma około 4,5 metra długości. Są to inaczej pojazdy średniej klasy premium o atrakcyjnym wyposażeniu dodatkowym, jak dwustronna klimatyzacja czy podgrzewane fotele. Te pojazdy cechują się jednocześnie większą pojemnością silnika i dość wysokim spalaniem.
Stoisz przed wyborem modelu dla siebie? Zainteresują Cię takie modele, jak:
- Opel Insignia,
- Audi A4,
- Mercedes C,
- Volvo S60,
- Toyota Avensis,
- Mazda 6,
- Volkswagen Passat.
Klasa samochodów E
Inaczej to wyższa klasa średnia pojazdów z silnikami o wysokim litrażu. To samochody rodzinne o podwyższonym standardzie i często bardzo dobrym wyposażeniu. Kupując auto w klasie E, możesz liczyć na:
- wygodną podróż,
- zaawansowane systemy bezpieczeństwa,
- wspomaganie jazdy i parkowania.
Silniki modeli w klasie E mają zwykle więcej niż 2 litry, co znacząco wpływa na osiągi. Często wyglądają bardzo reprezentacyjnie i wykorzystuje się je też w celach biznesowych. Oczywiście ich cena jest adekwatna do prestiżu, więc na zakup decydują się raczej zamożne osoby, którym nie straszne są wyższe koszty eksploatacyjne.
W tym segmencie największą popularnością cieszą się takie modele, jak:
- Audi A6,
- Lexus GS,
- Honda Legend,
- Mercedes klasy E,
- BMW serii 5.
Sprawdź też: Auto rodzinne na wakacje. Najciekawsze modele dla 7 osób i nie tylko | Rankomat.pl
Klasa samochodów F
Te samochody to już prawdziwa elegancja na kołach. Jeżdżą nimi najczęściej przedstawiciele władz państwowych czy pracownicy klasy biznesowej. Pojazdy w tym segmencie cechują się komfortowym i atrakcyjnym wyposażeniem i rozwiązaniami technologicznymi na wysokim poziomie.
Ze względu na wspomniane przeznaczenie tych samochodów, konstruktorzy największy nacisk kładą na projekt tylnej kanapy. Takie limuzyny mogą mieć także wyposażenie tworzone specjalnie na zamówienie klienta.
W przypadku tej klasy samochodów, na rynku dostępne są np.:
- Jaguar XJ,
- Lexus LS,
- Audi A8,
- BMW serii 7,
- Mercedes klasy S.
Klasa samochodu S
Istnieje na rynku bogaty segment samochodów do użytku sportowego. Są to pojazdy produkowane seryjnie, ale także pojedyncze egzemplarze, jak choćby Bugatti Veyron.
Czym się charakteryzują? Opływową sylwetką i silnikiem o bardzo wysokich parametrach. Mają także wyjątkowo niskie zawieszenie - dzięki niemu możliwa jest płynna i szybka jazda, jednak samochód nie nadaje się na każde podłoże. Inaczej tę klasę pojazdów określa się jako G. Będą to choćby takie modele, jak:
- Maserati Gran Turismo,
- Audi R8,
- Porsche 911,
- BMW serii 6,
- Lamborghini Aventador,
- Chevrolet Corvette.
Jeśli chcesz poznać auta o największych osiągach, zajrzyj tutaj: Najszybsze auta na świecie 2023 - lista modeli | Rankomat.pl
Klasa samochodów H
To segment, do którego zalicza się pojazdy o konstrukcji pozbawionej stałego zadaszenia - inaczej mówiąc kabriolety. Poszczególne modele klasy H mają przeważnie składany dach wykonany z impregnowanego materiału, stali lub stali i szkła.
W praktyce kabriolety to auta stanowiące efekt modyfikacji swoich odpowiedników z klas B, C czy S. Ten typ nadwozia wybiera się z myślą o letnich wycieczkach. Rozkładany dach pozwala oczywiście korzystać z kabrioletów także jesienią i zimą. Ciekawe modele z tej klasy to m.in.:
- Mini Cabrio,
- Fiat 124 Spider,
- Mazda MX-5,
- BMW serii 2 Cabrio.
Klasa samochodów J
Niektórzy cenią sobie nieustraszone pojazdy, które sprawdzą się w każdych warunkach. Klasa J to bardzo pojemna kategoria, do której zalicza się samochody terenowe, zwykle SUV-y różnych gabarytów. Z jednej strony do tego segmentu należą terenowe, off-roadowe samochody, ale także mniejsze modele, które świetnie sprawdzają się też na drogach utwardzonych.
Pojazdy z klasy samochodów J cechują się nie tylko funkcjonalnością, ale i sportowym zacięciem, jeśli chodzi o styl. Są także bardzo wygodne. W tej kategorii można wybierać spośród egzemplarzy bardziej luksusowych, jak i popularnych, przystępniejszych cenowo.
Niektóre z popularniejszych modeli aut klasy J to:
- Kia Sorento,
- Jeep Cherokee,
- Volvo XC90,
- Porshe Cayenne.
Klasa samochodów M
Wśród klas samochodów jest to ta, która obejmuje duże i przestronne samochody. Znajdują się się zarówno vany z prawdziwego zdarzenia, jak i minivany, które są zgrabniejsze, ale niekoniecznie mniej pojemne. To pojazdy, którymi może podróżować wygodnie 5 i więcej osób, a przy tym zabrać ze sobą całkiem sporą liczbę bagaży.
Wyposażenie samochodów z klasy M może być bardzo zróżnicowane. Zazwyczaj pokrywa się z tym, co producenci oferują w autach z segmentów C oraz D (tam również zalicza się niektóre typowo rodzinne modele).
W klasie M znajdą się takie samochody, jak:
- Seat Alhambra,
- Volkswagen Sharan,
- Opel Zafira,
- Toyota Sienna,
- Ford Galaxy,
- Renault Espace,
- Mazda 5.
Klasa samochodu a jego ubezpieczenie - to ma znaczenie!
Europejska klasyfikacja samochodów powstała z uwzględnieniem różnic w konstrukcji poszczególnych pojazdów, ich przeznaczeniu czy technicznych parametrach. To przekłada się na koszty związane z eksploatacją samochodu oraz te związane z zakupem ubezpieczenia, nie tylko obowiązkowego OC.
Do wyliczania składki ubezpieczeniowej towarzystwa biorą pod uwagę wiele informacji, które dotyczą zarówno samego kierowcy, jak i pojazdu. Marka, model i segment to tylko niektóre z nich. Porównaliśmy dla przykładu koszty pakietu ubezpieczenia OC z assistance dla modelu z klasy B oraz F.
Kalkulacja ubezpieczenia dla samochodu Fiat Punto z 2018 roku
Ubezpieczyciel | Zakres ubezpieczenia | Cena roczna | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
OC | AC | Assistance | NNW | 563,23 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW | 1125,00 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW | 1125,00 zł rata od 645 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW | 1248,23 zł rata od 736,46 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW | 1474,00 zł rata od 792 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW | 1838,00 zł rata od 726 zł | |||
563,23 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
1125,00 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
1125,00 złrata od 645.00 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
1248,23 złrata od 736.46 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
1474,00 złrata od 792.00 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
1838,00 złrata od 726.00 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
*kalkulacja z dnia 30.07.2023
Dla Fiata Punto należącego do klasy B można znaleźć OC z assistance nawet za niecałe 600 zł, choć różnica między najtańszą a najdroższą ofertą na rynku wynosi ponad 1000 zł. Choćby z tego powodu porównanie cen za pośrednictwem kalkulatora OC i AC to korzystna opcja. Inaczej koszty kształtują się w przypadku Lexusa LS zaliczanego do ekskluzywnych modeli klasy F.
Kalkulacja ubezpieczenia dla samochodu Lexus LS z 2018 roku
Ubezpieczyciel | Zakres ubezpieczenia | Cena roczna | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
OC | AC | Assistance | NNW | 744,17 zł rata od 264,55 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW | 1548,00 zł rata od 888 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW | 1910,00 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW | 2354,00 zł rata od 1372 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW | 2484,00 zł rata od 1333 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW | 3699,00 zł | |||
744,17 złrata od 264.55 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
1548,00 złrata od 888.00 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
1910,00 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
2354,00 złrata od 1372.00 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
2484,00 złrata od 1333.00 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
3699,00 zł | |||
OC | AC | Assistance | NNW |
*kalkulacja z dnia 30.07.2023
Również w tym przypadku różnice cen są znacznie, choć oczywiście na innym poziomie niż w przypadku Fiata Punto. Z czego wynikają te wahania? Cena ubezpieczenia może być czasem skrajnie różnie nawet dla tego samego modelu samochodu. Zobacz, które czynniki są dla ubezpieczycieli najbardziej istotne.
Od czego jeszcze zależy składka ubezpieczenia?
Przy wyliczaniu wysokości składki towarzystwa biorą pod uwagę wiele czynników związanych zarówno z kierowcą, jak i pojazdem. Znaczenie ma:
- wiek właściciela,
- liczba lat za kierownicą,
- historia szkodowości,
- miejsce zamieszkania,
- stan cywilny.
Ważny jest również:
- wiek i marka samochodu,
- segment, do którego należy,
- pojemność silnika.
Wiek kierowcy
Doświadczenie za kierownicą to jeden z najważniejszych czynników, od których zależy cena OC. Dla ubezpieczyciela młody kierowca, który nie ukończył 25. roku życia generuje większe ryzyko szkody niż starszy i bardziej rozważny. Osoby które kupują dla swoich pojazdów polisy od co najmniej kilku czy kilkunastu lat mogą z pewnością liczyć na korzystniejsze warunki ubezpieczenia. Jak dotąd w 2023 roku średnia różnica między polisą dla młodego właściciela samochodu a kierowcy powyżej 60. roku życia wyniosła ok. 1500 zł!
Miejsce zamieszkania
To dla ubezpieczyciela bardzo cenna informacja. W końcu większe miasto i poruszanie się na co dzień w zagęszczonym ruchu drogowym wiąże się z większym ryzykiem powstania szkody. Kalkulując składkę, towarzystwo analizuje więc statystyki wypadkowe w danym regionie, liczbę zarejestrowanych pojazdów, a czasem nawet ukształtowanie terenu.
Z badań po I połowie 2023 roku wynika, że za polisę OC najmniej zapłacili mieszkańcy Opola (476 zł), a najwięcej trzeba było zapłacić w Gdańsku (698 zł).
Pojemność silnika
Im wyższa, tym większa składka ubezpieczenia samochodu. Wiesz już, że z każdą kolejną klasą pojazdów wzrasta także pojemność silnika. Najmniejsze jednostki montowane są w miejskich autach klasy A, a największe w samochodach terenowych i o dużej mocy. Zobacz, w jakim stopniu miało to znaczenie dla ubezpieczycieli w ciągu ostatnich 6 miesięcy.
Jak obniżyć cenę ubezpieczenia?
Młody kierowca niekoniecznie musi godzić się na wysoką składkę ubezpieczenia przy zakupie swojej pierwszej polisy. Podobnie z właścicielami aut o wysokich parametrach technicznych, dla których koszt OC czy dodatkowych produktów ubezpieczeniowych jest zwykle większy niż w przypadku małych aut o słabszych silnikach. Istnieje kilka sposobów na obniżenie składki.
Jednym z nich jest skorzystanie z internetowej porównywarki cen, która w kilka minut zestawia ze sobą oferty nawet kilkunastu ubezpieczycieli. Jeśli natomiast dopiero zastanawiasz się nad zakupem, możesz wybrać model z takiego segmentu, który pozwoli Ci zoptymalizować koszty eksploatacji i ubezpieczenia. Oczywiście jeśli dany samochód będzie spełniał Twoje oczekiwania i odpowiadał na potrzeby.
Jednym ze skutecznych i praktycznych sposobów na uzyskanie korzystnej oferty ubezpieczenia, jest współwłasność auta. Jest to dopisanie jako współwłaściciela pojazdu kogoś innego, np. starszego i bardziej doświadczonego kierowcę z brakiem szkód na koncie.
Jeśli interesuje Cię taka opcja, sprawdź procedurę tutaj: Współwłasność samochodu – jakie formalności trzeba załatwić? | Rankomat.pl
Badania z kilku ostatnich miesięcy dowodzą, że przy dopisaniu do własności samochodu drugiego, doświadczonego kierowcy pozwala zaoszczędzić kilkaset złotych. Na takie rozwiązanie możesz się zdecydować niezależnie od klasy samochodu, którego jesteś lub wkrótce będziesz właścicielem.
Co warto wiedzieć?
- Klasy samochodów nie są definiowane precyzyjnie - niektóre modele pojazdów znajdują się na ich granicy lub mogą przynależeć do kilku segmentów jednocześnie.
- Do najniższych klas A i B zalicza się kompaktowe samochody do jazdy po mieście.
- Klasa S, do której zalicza się samochody sportowe, określna bywa również klasą G.
- Najdroższe samochody należą zwykle do klas E oraz F.
- Europejska klasyfikacja samochodów powstała w celu ułatwienia kierowcom orientację na rynku motoryzacyjnym.
FAQ - najczęściej zadawane pytania o to, jak klasyfikuje się samochody w Europie
Gdzie mogę sprawdzić, w jakiej klasie mieści się mój samochód?
Można samemu określić klasę pojazdu, jeśli zna się jego wymiary zewnętrzne oraz typ nadwozia. Niektóre potrzebne dane możesz znaleźć w dowodzie rejestracyjnym.
Do której klasy samochodów należą auta miejskie?
Ten tym samochodów najczęściej znajdziesz w klasie A i B. To, do której z nich auto zostanie zakwalifikowane, zależy od jego wymiarów oraz parametrów technicznych. Te najmniejsze pojazdy z segmentu A to zwykle modele 3-drzwiowe z bardzo małym silnikiem. Wśród aut z klasy B można znaleźć już egzemplarze z 5 drzwiami i takie, którymi bez problemu można odbyć także nieco dalszą podróż niż wyjazd na zakupy lub odbiór dziecka ze szkoły.
Co to znaczy, że mój samochód jest klasy C?
W przypadku klasy C mowa o autach tzw. klasy średniej. Nie da się stworzyć ich jednolitego profilu, ale można wskazać ich cechy charakterystyczne, jak i funkcjonalność i uniwersalność niezależnie od modelu. To zwykle pojazdy wygodne i nadające się zarówno do miasta, jak i wyjazdu w dalsze trasy przy komplecie pasażerów.
Do czego służy klasyfikacja samochodów?
Ten podział stworzono z jednej strony dla właścicieli samochodów, którzy mogą dzięki temu lepiej rozeznać się na rynku w poszukiwaniu wymarzonego auta. Z drugiej strony klasyfikacja samochodów stanowi też wskazówkę dla producentów i sprzedawców.
Do jakiej klasy zalicza się auta rodzinne o standardowym wyposażeniu?
Auta dla rodzin o standardowym wyposażeniu zalicza się zwykle do klasy D. Klasa E również obejmuje interesujące, duże i wygodne modele, jednak z już z szeregiem dodatkowych udogodnień, za które trzeba odpowiednio więcej zapłacić.