Drogowy transport substancji niebezpiecznych – co to jest ADR?

Aby móc przewozić substancje i materiały niebezpieczne, kierowca oprócz ukończenia 21 lat i posiadania prawa jazdy kategorii B i C, musi również odbyć kurs i zdać egzamin w ośrodku szkoleniowym. Cena uzyskania uprawnień do transportu towarów ADR wynosi około 1150 zł. 

Co to jest ADR?

Skrót ADR pochodzi z języka francuskiego. Odnosi się do umowy, której pełna nazwa to „Accord européen relatif au transport international des marchandises dangereuses par route”. Tłumacząc na język polski, oznacza „europejską konwencję dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych”. 

Umowa definiuje, czym są substancje i określa zestaw norm, które obowiązują wszystkie firmy, zajmujące się ich przewozem. Powstała w 1957 roku w Genewie i aby podkreślić wagę dokumentu, jej depozytariuszem został Sekretarz Generalny ONZ. Na początku zrzeszała 9 państw, obecnie zaś jest ich 52. Polska przystąpiła do konwencji w 1975 roku.  Biorąc pod uwagę zmienność regulacji prawnych, przepisy umowy są stale nowelizowane, a odbywa się to co dwa lata. 

Czym są materiały lub substancje niebezpieczne?

Są to wszystkie materiały bądź substancje, które w wyniku niewłaściwego postępowania z nimi, mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt, jak również poważnie naruszyć równowagę w środowisku naturalnym. Ryzyko takich konsekwencji, najczęściej pojawia się podczas transportu tych towarów.

Co zawiera umowa ADR?

Konwencja składa się z umowy właściwej, która określa relacje prawne, pomiędzy zrzeszonymi państwami oraz załączniki A i B, określające warunki przewozu substancji niebezpiecznych w międzynarodowym transporcie samochodowym. Najbardziej rozbudowana jest część A, która zawiera następujące elementy:

• przepisy ogólne,
• klasyfikację,
• wykaz towarów niebezpiecznych, przepisy szczegółowe oraz zwolnienia dotyczące towarów niebezpiecznych pakowanych w ilościach ograniczonych i wyłączonych, 
• przepisy dotyczące stosowania opakowań i cystern, 
• procedury nadawcze,
• wymagania dotyczące konstrukcji i badań opakowań, dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL), cystern i kontenerów do przewozu luzem, 
• przepisy dotyczące warunków przewozu, załadunku, rozładunku oraz manipulowania ładunkiem.

Jeśli chodzi o klasyfikację substancji niebezpiecznych, znajduje się tu 13 klas materiałów, podzielonych ze względu na ich dominujące zagrożenie. Są to:

• Klasa 1 - materiały i przedmioty wybuchowe,
• Klasa 1.1   - materiały i przedmioty, które stwarzają zagrożenie wybuchem masowym,
• Klasa 1.2  - materiały i przedmioty, które stwarzają zagrożenie rozrzutem, ale nie wybuchem masowym,
• Klasa 1.3  - materiały i przedmioty stwarzające zagrożenie pożarem i małe zagrożenie wybuchem lub rozrzutem lub oba te zagrożenia, ale które nie stwarzają zagrożenia wybuchem masowym,
• Klasa 2 – gazy – palne, niepalne oraz trujące,
• Klasa 3 - materiały ciekłe zapalne,
• Klasa 4.1 - materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i materiały wybuchowe stałe odczulone,
• Klasa 4.2 - materiały samozapalne,
• Klasa 4.3 - materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne,
• Klasa 5.1 - materiały utleniające,
• Klasa 5.2 - nadtlenki organiczne,
• Klasa 6.1 - materiały trujące,
• Klasa 6.2 - materiały zakaźne,
• Klasa 7 - materiały promieniotwórcze,
• Klasa 8 - materiały żrące,
• Klasa 9 - różne materiały i przedmioty niebezpieczne.

W tej części możemy  znaleźć szczegółowe wytyczne dotyczące pakowania towarów niebezpiecznych, sposoby oznakowania artykułów, opakowań i przewożących je pojazdów. Określone są tu też warunki przewozu i manipulowania ładunkiem oraz zakazy transportu poszczególnych towarów w jednym pojeździe. 

Kluczowym aspektem dla przewożenia materiałów ADR są numery UN, do których przypisane są poszczególne substancje. Pojazdy przewożące materiały niebezpieczne, powinny mieć pomarańczową odblaskową tablicę informacyjną o wymiarach 40 x 30 cm. Zawiera ona dwa numery rozpoznawcze dla danej substancji. Na górze powinien znajdować się numer  niebezpieczeństwa - HIN, a na dole zaś numer materiału – UN. 

W części B znajdują się wymagania ogólne, dotyczące członków załogi, wyposażenia pojazdów, dokumentacji oraz instrukcje postępowania z substancjami. Tutaj też mamy opis dotyczący konstrukcji i dopuszczania cystern przewożących materiały ADR. 

Kto może zostać kierowcą ADR i jakie są wymagania wobec takich osób?

Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii, aby móc zostać kierowcą przewożącym substancje niebezpieczne, należy spełnić poniższe wymagania:

• mieć ukończone 21 lat,
• posiadać prawo jazdy kategorii B oraz C – dla przewozu w cysternach,
• uzyskać zaświadczenie ADR.

Zaświadczenie ADR jest  wydawane przez marszałka danego województwa. W tym celu, wymagane jest ukończenie kursu na kierowcę ADR oraz zdanie egzaminu w ośrodku szkoleniowym. Cena szkolenia podstawowego oraz specjalistycznego zaczyna się od poziomu ok. 1100 zł, a opłata za samo zaświadczenie wynosi 50,50 zł. Listę uprawnionych podmiotów można znaleźć na stronie Transportowego Dozoru Technicznego. Dokument ważny jest przez 5 lat. Chcąc przedłużyć jego ważność należy ukończyć kurs doskonalący. 

Kto to jest doradca ADR?

Wszystkie firmy transportowe w Polsce, zajmujące się przewozem substancji niebezpiecznych, od 2003 roku są zobligowane do zatrudniania doradcy ds. bezpieczeństwa, potocznie nazywanym doradcą ADR.  Jego zadaniem jest wdrażanie realizacji wymagań, które nałożyła konwencja genewska i zapewnianie organizacji bezpiecznego przewozu niebezpiecznych substancji. Za brak takiego stanowiska w przedsiębiorstwie grozi kara w wysokości 5000 zł. 

Jak zostać doradcą ADR?

W celu posiadania kwalifikacji zawodowych jako doradca ADR, należy ukończyć kurs podstawowy, a następnie zdać egzamin w jednym z upoważnionych ośrodków prywatnych. Warunkiem uzyskania certyfikatu jest:

• wykształcenie wyższe,
• ukończony kurs na doradcę ADR,
• pozytywny wynik egzaminu  w ośrodku szkoleniowym,
• brak karalności.

Ile kosztuje kurs na doradcę ADR?

Koszt kursu zależny jest od miejsca zamieszkania, a jego cena to wydatek około 2000 zł. Więcej informacji na temat przebiegu egzaminu, można znaleźć na stronie Ministerstwa Infrastruktury. Uzyskane uprawnienia ważne są przez 5 lat, od momentu zdania egzaminu, po czym należy je prolongować na kursie doskonalącym. 

Jakie są obowiązki przewoźników ADR?

Po odebraniu towarów od nadawcy, przewoźnik powinien:

• upewnić się, czy materiały niebezpieczne są dopuszczone do przewozu ADR,
• sprawdzić, czy posiada wszelkie wymagane informacje do transportu substancji w pojeździe,
• zbadać stan ładunku i opakowań pod kątem ewentualnych pęknięć, wycieków oraz innych wad,
• sprawdzić stan cystern pod kątem badań i przeglądów technicznych,
• upewnić się, czy na pojazdach widnieje odpowiednie oznakowanie i nalepki ostrzegawcze,
• sprawdzić, czy w pojeździe znajdują się pisemne instrukcje dla kierowcy.

Jakie są kary za niewłaściwy transport substancji niebezpiecznych?

Za brak stosowania się do regulacji ADR grożą wysokie kary pieniężne. Ich wysokość podczas jednej kontroli waha się między 200 zł, a 10 000 zł za przewinienie. Suma mandatów w siedzibie przedsiębiorcy może jednorazowo wynieść nawet 40 000 zł. Wartości te szczegółowo są opisane w załącznikach do obowiązujących ustaw. 

Sankcje dotyczą:

• niewłaściwego sposobu przewozu substancji,
• naruszenia przepisów dotyczących załadunku oraz rozładunku towarów,
• braku odpowiedniego oznakowania i wyposażenia w wymagane elementy ADR,
• zastosowania nieodpowiednich opakowań do przewozu.

Kodeks karny nakłada również odpowiedzialność za przewóz substancji szczególnie niebezpiecznych na przewoźnika, kierowcę, nadawcę oraz odbiorcę towaru. Za zagrożenie dla zdrowia oraz życia wielu osób bądź spowodowania katastrofy znaczących rozmiarów, takich jak pożar, eksplozja lub wybuch, grozi kara pozbawienia wolności od kilku miesięcy do kilku lat, w zależności od tego, czy sprawca działał umyślnie, czy też nie. 

Czy transport substancji niebezpiecznych musi być ubezpieczony?

Firmy transportowe wykupują dobrowolne ubezpieczenie OCP (odpowiedzialności cywilnej przewoźnika drogowego). Umowę zawiera się na 12 miesięcy. Tego typu polisy ochroną mogą objąć m.in. przewóz substancji niebezpiecznych w rozszerzonych wariantach. Należy więc przed zakupem polisy dokładnie zapoznać się z Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia (OWU). 

Posiadanie ubezpieczenia OCP nie zwalnia jednak przewoźników drogowych z obowiązkowej polisy OC. Za jej brak powyżej 14 dni właścicielom samochodów ciężarowych grozi kara w wysokości 8400 zł – wyjaśnia Stefania Stuglik, ekspert ds. porównywarki w rankomat.pl.